Mối lo khiến Mỹ muốn cấm TikTok

Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ hôm 1/3 thông qua dự luật cho phép chính quyền Tổng thống Joe Biden cấm TikTok và các ứng dụng đe dọa an ninh quốc gia. Dự luật không nêu cụ thể cách triển khai, nhưng người đứng đầu Nhà Trắng có thể cấm mọi giao dịch với TikTok, đồng nghĩa người dùng tại Mỹ không thể tiếp cận hoặc tải ứng dụng về điện thoại. Mỹ hiện có khoảng 100 triệu người dùng TikTok.

Trước đó hai ngày, Nhà Trắng đã ra lệnh cho tất cả nhân viên liên bang xóa TikTok, ứng dụng của công ty ByteDance, khỏi thiết bị di động do chính phủ cấp trong vòng 30 ngày. Một số thống đốc bang còn muốn ứng dụng này bị cấm trên toàn nước Mỹ.

Vậy mối đe dọa từ TikTok nghiêm trọng đến đâu và người dân Mỹ có thực sự cần lo lắng về nó hay không?

Ứng dụng TikTok trên điện thoại di động trong ảnh chụp hồi tháng 11/2019. Ảnh: Reuters.

Một số chính trị gia Mỹ bày tỏ lo ngại về các nội dung lưu hành trên TikTok và liệu chúng có gây hại cho sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Mỹ hay không. Theo Trung tâm Nghiên cứu Pew, khoảng 2/3 thanh thiếu niên Mỹ đang sử dụng TikTok.

Các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Chống Thù ghét Kỹ thuật số, tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở ở Washington, cho biết trong một báo cáo hồi cuối năm ngoái hay nội dung về chứng rối loạn ăn uống trên nền tảng này đã thu hút 13,2 tỷ lượt xem.

Dù vậy, mối bận tâm chính của giới chức Mỹ khi cấm TikTok là về vấn đề bảo mật dữ liệu. Họ đặc biệt cảnh giác trước nguy cơ thông tin người dùng có thể lọt vào tay chính phủ Trung Quốc.

Đến nay, quốc hội, Nhà Trắng, quân đội và hơn một nửa số bang Mỹ đã cấm TikTok vì lo ngại rằng công ty mẹ của nó, ByteDance, sẽ cung cấp dữ liệu người dùng, như lịch sử duyệt web và vị trí, cho chính phủ Trung Quốc, hoặc quảng bá những thông tin có lợi cho Bắc Kinh.

Cả Cục Điều tra Liên bang (FBI) Mỹ và Ủy ban Truyền thông Liên bang đã cảnh báo rằng ByteDance có thể chia sẻ dữ liệu người dùng TikTok với chính phủ Trung Quốc.

Một đạo luật được Trung Quốc áp dụng từ năm 2017 yêu cầu các công ty phải cung cấp cho chính phủ bất kỳ dữ liệu cá nhân nào liên quan đến an ninh quốc gia. Chưa có bằng chứng nào cho thấy TikTok đã chuyển những thông tin như vậy cho chính phủ, song giới chuyên gia cho rằng lượng dữ liệu người dùng mà ứng dụng này thu thập là vô cùng lớn, nên hoài nghi được đưa ra là hoàn toàn có cơ sở.

Nhiều người cảm thấy bất an sau sự việc hồi tháng 12 năm ngoái, khi ByteDance thông báo sa thải 4 nhân viên đã truy cập dữ liệu của hai nhà báo của Buzzfeed News và Financial Times trong lúc cố truy tìm nguồn gốc một báo cáo bị rò rỉ liên quan tới công ty. Người phát ngôn TikTok Brooke Oberwetter nhấn mạnh đây là hành vi "lạm dụng nghiêm trọng" quyền hạn của nhân viên.

Theo Aynne Kokas, giáo sư nghiên cứu truyền thông, hiện là giám đốc Trung tâm Đông Á tại Đại học Virginia, Mỹ, TikTok có thể mang đến lợi thế lớn cho các công ty Trung Quốc nếu họ tiếp cận được thông tin người dùng mà nền tảng này thu thập.

"Có những lo ngại đáng kể về an ninh quốc gia liên quan đến các công ty Trung Quốc đang thu thập dữ liệu ở Mỹ và họ có thể làm gì với chúng", bà nói.

"Điểm mấu chốt là Trung Quốc đã thể hiện khá rõ rằng họ đang cố gắng tận dụng triệt để những công nghệ mang lại lợi ích cho họ", Thứ trưởng Tư pháp Mỹ Lisa Monaco phát biểu hồi đầu tháng. "Đây là lý do khiến chúng ta phải cảnh giác".

Ngoài ra, một số quan chức Mỹ còn đưa ra cảnh báo rằng chính phủ Trung Quốc có thể sử dụng TikTok để truyền bá thông tin tác động đến nền chính trị và các cuộc bầu cử Mỹ.

"Nhiều người không khỏi quan ngại về việc các thuật toán TikTok thiếu tính minh bạch, cũng như nguy cơ phát tán thông tin không đúng sự thật", giáo sư Kokas lưu ý.

Hồi năm 2020, tổng thống Mỹ khi đó là Donald Trump đã tìm cách buộc ByteDance bán bớt tài sản tại Mỹ và ngăn TikTok xuất hiện trên gian hàng ứng dụng. Các tòa án Mỹ sau đó chặn nỗ lực của ông và Tổng thống Joe Biden cũng hủy sắc lệnh của người tiền nhiệm, nhưng yêu cầu nghiên cứu sâu hơn vấn đề. Kế hoạch bán tài sản của TikTok tại Mỹ cũng được hoãn lại.

Với những lo ngại về bảo mật, dự luật trao quyền cho Tổng thống Biden cấm TikTok và các ứng dụng đe dọa an ninh quốc gia nhận được ủng hộ từ nhiều nghị sĩ Mỹ, song lại bị các tổ chức tự do dân sự phản đối.

Trong bức thư gửi hôm 27/2 tới các nghị sĩ Cộng hòa đề xuất dự luật, Liên minh Quyền Tự do Dân sự Mỹ cho rằng lệnh cấm TikTok trên toàn quốc sẽ là vi hiến, "có thể dẫn đến việc cấm nhiều doanh nghiệp cũng như ứng dụng khác".

TikTok cho biết trong một bài đăng trên blog hồi tháng 6 năm ngoái rằng họ sẽ định tuyến tất cả dữ liệu người dùng Mỹ đến các máy chủ của Oracle, công ty ở Thung lũng Silicon mà họ đã chọn làm đối tác công nghệ tại Mỹ vào năm 2020 trong nỗ lực tránh lệnh cấm trên toàn quốc.

Nhưng TikTok đang lưu trữ bản sao dữ liệu trong các máy chủ của mình ở Mỹ và Singapore. ByteDance cho hay họ dự kiến xóa dữ liệu người dùng Mỹ khỏi máy chủ, nhưng không cung cấp mốc thời gian cụ thể.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định lượng thông tin TikTok thu thập có thể không khác biệt nhiều so với những mạng xã hội phổ biến khác.

Trong một phân tích công bố vào năm 2021, Citizen Lab, tổ chức phi lợi nhuận trực thuộc Đại học Toronto, Canada, lưu ý rằng TikTok và Facebook thu thập lượng dữ liệu người dùng tương tự nhau, trong đó gồm những thông tin có thể được sử dụng để theo dõi và phân tích hành vi người dùng. Chúng đều là những thông tin giá trị đối với các nhà quảng cáo.

"Nếu bạn không cảm thấy thoải mái với mức độ thu thập và chia sẻ dữ liệu như vậy, bạn nên tránh dùng ứng dụng", báo cáo từ Citizen Lab có đoạn.

Theo Evan Greer, giám đốc nhóm vận động phi lợi nhuận Fight for the Future, mặc dù có khả năng chính phủ Trung Quốc tiếp cận thông tin người dùng Mỹ qua TikTok, "điều đáng lo ngại không kém là chính phủ Mỹ và nhiều nước khác cũng có thể tiếp cận và khai thác dữ liệu được thu thập bởi mọi công ty công nghệ khác đặt trụ sở tại Mỹ".

"Nếu các nhà hoạch định chính sách muốn bảo vệ người Mỹ khỏi bị giám sát, họ nên ủng hộ luật về quyền riêng tư cơ bản, cấm tất cả công ty công nghệ thu thập quá nhiều dữ liệu nhạy cảm về chúng ta ngay từ đầu, thay vì thực hiện những hành động mang tính bài ngoại mà không có tác dụng bảo vệ bất cứ ai", Greer nói.

TikTok trong khi đó bày tỏ hoài nghi về lệnh cấm, nói rằng họ không có cơ hội giải thích các thắc mắc của giới chức Mỹ. "Các lệnh cấm mang màu sắc chính trị nhiều hơn", Oberwetter, phát ngôn viên TikTok, tuyên bố.